စိတ္ခ်မ္းသာမႈကို ေပြ႔ဖက္ပါ

လူေတြက စိတ္မၾကည္လင္တဲ့အခ်ိန္ စိတ္ညစ္စရာေတြကို ကိုယ့္စိတ္ထဲ မသိမသာထည့္ထားမိတတ္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အခန္းတံခါးပိတ္ၿပီး ဘယ္သူနဲ႔မွ စကားမေျပာေတာ့ဘူး။ မေက်နပ္တာကို ရင္ထဲထည့္ထားၿပီး တစ္ေယာက္ထဲ စိတ္တိုေဒါသထြက္တတ္တယ္။ တခ်ဳိ႕က မ်က္ေမွာင္က်ံဳ႕ၿပီး ေတာင္ေတာင္ေျမာက္ေျမာက္ ေလွ်ာက္ေတြးတတ္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ေတြးေလ စိတ္ညစ္ေလ၊ ေဒါသထြက္ေလ၊ ဝမ္းနည္းေလ ျဖစ္ၾကရတယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မ်ဳိးမွာ ကိုယ့္စိတ္ကို ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ေနတဲ့အရာေတြ အျပင္ထြက္သြားေအာင္ ကိုယ့္စိတ္ျပတင္းေပါက္ကုိ ဖြင့္ေပးတတ္ရတယ္။

စိတ္ခ်မ္းသာမႈတစ္ခုရခ်င္ရင္ ပထမဦးဆံုး စိတ္ညစ္၊ စိတ္ဆင္းရဲစရာေတြထဲကေန လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အရင္ႀကိဳးစားသင့္တယ္။ စိတ္ညစ္စရာနဲ႔ ႀကံဳတဲ့အခါ ခံစားခ်က္ ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးေတြကိုခ်ၿပီး အျဖစ္မွန္ကို အရင္သံုးသပ္ၾကည့္သင့္တယ္။ ၿပီးမွ ေျဖရွင္းသင့္တဲ့အရာကို ေျဖရွင္းၿပီး ေျဖရွင္းစရာမလိုတဲ့၊ ကိုယ့္စိတ္ကို ပို႐ႈပ္ေထြးေအာင္လုပ္တဲ့ အမႈိက္ေတြကိုေတာ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ဒံုးဒံုးခ်ၿပီး လႊင့္ပစ္တတ္ရတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွ စိတ္ေတြလန္းဆန္းၿပီး ဦးေႏွာက္ေတြ ၾကည္လင္လာႏိုင္တယ္။ စိတ္ညစ္စရာေတြကုိ ဥေပကၡာျပဳတတ္ဖို႔၊ စြန္႔လႊတ္တတ္ဖို႔ လိုပါတယ္။

ဥေပကၡာျပဳတတ္၊ စြန္႔လႊတ္တတ္ဖို႔ဆိုတဲ့ထဲမွာ မွတ္သားသင့္တဲ့ ပံုျပင္တစ္ပုဒ္က ဒီလိုဆိုထားပါတယ္။

တစ္ခါတုန္းက ခရီးသြားတစ္ဦးဟာ အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ ေခ်ာက္ကမ္းပါးတစ္ခုကို ေက်ာ္ျဖတ္ခ်ိန္မွာ မေတာ္တဆ ေခ်ာက္ကမ္းပါးထဲ ျပဳတ္က်သြားခဲ့တယ္။ ျပဳတ္က်တဲ့အခ်ိန္ ေၾကာက္အားလန္႔အားနဲ႔ သစ္ကိုင္းတစ္ကိုင္းကို ဆဲြမိဆဲြရာ ဆဲြထားလိုက္ေတာ့ ခရီးသည္ဟာ အေပၚမေရာက္၊ ေအာက္မေရာက္နဲ႔ အလယ္မွာ တဲြေလာင္းက်ေနခဲ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ခရီးသည္က ဘုရားကိုအာရံုျပဳၿပီး ကယ္တင္ခံရဖို႔ ဆုေတာင္းေတာ့တယ္။ ဘုရားက ခရီးသည္ကိုကယ္တင္ဖို႔ ကိုယ္ထင္ျပၿပီး " အသင့္လက္ထဲက သစ္ကိုင္းကို လႊတ္ခ်လိုက္ပါ" လို႔ဆိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ ခရီးသည္က "လက္ကိုလြတ္လိုက္တာနဲ႔ တပည့္ေတာ္ ေခ်ာက္ထဲက်ေသႏိုင္တယ္" လို႔ေျပာၿပီး သစ္ကိုင္းကို ပိုတင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ဆုပ္ကိုင္ထားခဲ့တယ္။

အဲဒီလို ေခါင္းမာတင္းခံတဲ့လူတစ္ေယာက္ကို ဘုရားလည္း မကယ္တင္ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီလိုပဲ စိတ္မၾကည္လင္တဲ့အခ်ိန္ စိတ္ညစ္စရာေတြကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ဆုပ္ကိုင္ထားမိတတ္တယ္။ လက္လြတ္ၿပီး အခြင့္အေကာင္းအသစ္ကို မရွာခဲ့ရင္၊ အေတြးသစ္ေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲအဝင္မခံခဲ့ရင္ စိတ္ညစ္စရာ ျမဴစိုင္ျမဴခဲေတြထဲ ကိုယ္ပိတ္ေလွာင္ခံေနဦးမွာပါပဲ...

တကယ္ေတာ့ အေတြးကိုေျပာင္းလဲၿပီး စိတ္သေဘာထားကို အနည္းငယ္ျပဳျပင္မယ္ ဒါမွမဟုတ္ အေနအထိုင္ေျပာင္းၿပီး ပတ္ဝန္းက်င္အသစ္ရွာမယ္ စတာေတြနဲ႔ စိတ္ဆင္းရဲစရာေတြကို ေျဖေဖ်ာက္ၿပီး စိတ္ခ်မ္းသာမႈေတြကို ႀကိဳဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ့္မိတ္ေဆြတစ္ဦးက အၿမဲတမ္း မ်က္ႏွာ႐ွစ္ေခါက္ခ်ဳိးနဲ႔ ျပႆနာအေသးအမႊားအတြက္ စိတ္တို၊ ေဒါသထြက္ေနတတ္တယ္။ ကေလးေတြ အမွတ္မေကာင္းလဲ သူ႔ခမ်ာတစ္ေနကုန္ စိတ္ညစ္ေနတာပဲ။
သူ႔အမ်ဳိးသား မေတာ္တဆေျပာမိတဲ့ စကားတစ္ခြန္းအတြက္နဲ႔လည္း သူမစားႏိုင္၊ မေသာက္ႏိုင္ျဖစ္တတ္တယ္။
"ဘယ္လိုကိစၥမ်ဳိးမဆို ကြၽန္မစိတ္ထဲမွာ အခ်ိန္အၾကာႀကီးရွိေနတတ္ၿပီး အလုပ္အကိုင္၊ ေနထိုင္မႈေတြကို ထိခိုက္ေစတဲ့ စိတ္ညစ္စရာေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္" လို႔ သူကဆိုပါတယ္။

တစ္ေန႔မွာ စိတ္လက္မၾကည္သာတဲ့အခ်ိန္ အေရးႀကီးတဲ့အစည္းအေဝးတစ္ခု သူသြားရတယ္။ မွန္ထဲက မအီမသာျဖစ္ေနတဲ့ ကိုယ္ရုပ္ကိုၾကည့္ၿပီး ကြၽန္ေတာ့္ကို သူဖုန္းဆက္တယ္။

"ဘယ္လိုလုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲ? ကြၽန္မစိတ္ေတြညစ္ေနတယ္။ ကြၽန္မရုပ္က ညႇိးႏြမ္းၿပီး သြက္လက္ပံုမျပဘူး။ ဒီအစည္းအေဝးက အေရးႀကီးလို႔ပါ"

"အဲဒီ ညစ္ေနတဲ့စိတ္ကို လႊတ္ခ်လိုက္ပါ။ ညႇိးႏြမ္းေနတာေတြေပ်ာက္ေအာင္ မ်က္ႏွာသစ္လိုက္ပါ။ မ်က္ႏွာကိုျပဳျပင္ၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ယံုၾကည္မႈေတြ ထပ္ျဖည့္လိုက္ပါ။ ကိုယ္ဟာ ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမ့သူတစ္ေယာက္လို႔ ထင္လိုက္ပါ။ ကိုယ့္ဟာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ ယံုၾကည္မႈအျပည့္ရွိသူလို႔ ထင္မွတ္ရင္ ကိုယ့္ရဲ႕စိတ္က ၾကည္လင္လန္းဆန္းလာလိမ့္မယ္။ စိတ္ၾကည္ရင္ မ်က္ႏွာၾကည္မယ္၊ ၿပံဳးရႊင္မယ္"လို႔ ကြၽန္ေတာ္ အႀကံေပးလိုက္တယ္။

အဲဒီညမွာ ကြၽန္ေတာ့္ဆီဖုန္းဆက္ၿပီး "ဆရာ... ဒီတစ္ေခါက္ အစည္းအေဝးမွာ ကြၽန္မေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ပါဝင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ပေရာ့ဂ်က္အသစ္နဲ႔ အလုပ္အသစ္ရလိုက္တယ္။ ကိုယ့္ကုိယ္ကိုယံုၾကည္မႈေတြ ျဖည့္လိုက္တာနဲ႔ ယံုၾကည္မႈေတြရလာမယ္၊ စိတ္ခ်မ္းသာမႈေတြျဖည့္ရင္ စိတ္ညစ္စရာေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမယ္ဆိုတာကို ကြၽန္မတစ္ခါမွ ေတြးထင္မထားခဲ့မိဘူး။ ဆရာရဲ႕ အားေပးစကားေတြအတြက္ ေက်းဇူးပါဆရာ"လို႔ သူကေျပာခဲ့တယ္။

ဒါဟာ စိတ္ကိုကုသတဲ့ နည္းျဖစ္တယ္လို႔ သူ႔ကို ကြၽန္ေတာ္ျပန္ေျပာျဖစ္ခဲ့တယ္။

"လူေတြက ကိုယ့္စိတ္ခံစားခ်က္ကို ေျပာင္းလဲတတ္ရမယ္။ ဒါမွ အေတြးအျမင္သစ္နဲ႔ အျပဳအမူေတြကို ေျပာင္းလဲႏိုင္မယ္" ဒီသေဘာတရားက လည္ပတ္ေနတယ္။ အေတြးေျပာင္းရင္ ခံစားခ်က္ေျပာင္းတယ္၊ ခံစားခ်က္ေျပာင္းရင္ အေတြးသစ္ရတယ္။ ဒီသေဘာတရားပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုနည္းတခ်ဳိ႕ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔သတိျပဳထားသင့္တယ္။

(၁) ကိစၥတစ္ခုကို စိတ္ရႊင္ရႊင္လန္းလန္းနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ လုပ္ေဆာင္ေတာ့မယ့္အခါ အထက္ကနည္းအတိုင္း ကိုယ့္စိတ္ထဲ ေပ်ာ္ရႊင္မႈေတြျဖည့္ၿပီး စိတ္ညစ္စရာကို ပယ္ထုတ္လိုက္မယ္။ အမႈိက္အေတြးေတြနဲ႔ ခံစားခ်က္အစုတ္ေတြကို ကိုယ့္စိတ္ထဲကေန လွဲက်င္းထုတ္လိုက္မယ္။

(၂) စိတ္ဓာတ္ျမႇင့္စာေတြ ဖတ္ၿပီး ကိုယ့္စိတ္ခြန္အားေတြကို ျဖည့္မယ္။

(၃) ကိုယ့္အျပဳအမူကို ဂရုစိုက္ရမယ္။ ကိုယ္ကို ေျဖာင့္မတ္ေအာင္ထားၿပီး အဝတ္အစားေတြကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္ဝတ္ဆင္မယ္။ စိတ္လက္မပါ ငုပ္ငုပ္လွ်ဳိးလွ်ဳိး အျပဳအမူေတြက ကံမေကာင္းျခင္းေတြရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာျဖစ္တယ္။

(၄) အႏၱရာယ္အခက္အခဲၾကားမွာ စိတ္ကို တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ထားႏိုင္ရမယ္။ တင္းက်ပ္ေနတဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ကို ေျဖေလ်ာ့တတ္ရမယ္။ ေျဖေလ်ာ့နည္းက ဥပမာ - အားကစားလုပ္မယ္၊ တရားထိုင္မယ္၊ ခရီးထြက္မယ္။

(၅) အေမရိကန္ကယ္ရီဖိုးနီးယားက စိတ္ပညာရွင္ Ekmanက ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္တစ္ခု ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္။
Ekman က အစမ္းသပ္ခံသူေတြကို အံ့ၾသတာ၊ ေကာက္က်စ္တာ၊ စိတ္ဓာတ္က်၊ ေဒါသထြက္တာ၊ ေၾကာက္လန္႔၊ ေပ်ာ္ရႊင္တာစတဲ့ အမူအရာေတြ လုပ္ခိုင္းေစခဲ့တယ္။ စမ္းသပ္ခံသူေတြ လုပ္လိုက္တဲ့ အျပဳအမူအတိုင္းပဲ သူတို႔စိတ္လည္းလိုက္ၿပီး ေျပာင္းလဲသြားတာကို ေတြ႔ခဲ့ရတယ္။ ေၾကာက္လန္႔တဲ့အျပဳအမူ လုပ္လိုက္တဲ့ စမ္းသပ္ခံသူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ႏွလံုးခုန္ခ်က္ဟာ ျမန္ဆန္ၿပီး ကိုယ္အပူခ်ိန္က်သြားေၾကာင္း ေတြ႔ရတယ္။ တျခားအျပဳအမူလုပ္သူေတြမွာလည္း မတူတဲ့ ေျပာင္းလဲခ်က္ေတြကို ေတြ႔ခဲ့ရတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဘယ္လိုျပဳမူရင္ စိတ္ခံစားခ်က္ကလဲလိုက္ၿပီး ေျပာင္းလဲတတ္ပါတယ္။